Dù vẫn đang trong tình trạng chiến tranh, chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vẫn luôn dành sự quan tâm nhất định đến chính sách doanh điền, như là một phần của chính sách Cải cách ruộng đất. Từ năm 1948, chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã cho thành lập các vùng doanh điền ở các vùng công thổ quốc gia, đặt dưới sự quản lý của Nha Khẩn hoang Di dân thuộc Bộ Canh nông, cho phép các cá nhân, đoàn thể hay cơ quan chính phủ tổ chức khai khẩn.[10] Trong năm 1949, đã có 7 trại doanh điền được chọn thí điểm chuẩn bị lập trại doanh điền quốc gia.

Năm 1950, Nha Khẩn hoang Di dân được cải tổ thành Sở Doanh điền, trực tiếp quản lý các trại doanh điền quốc gia tại các địa phương.[11][12] Bấy giờ, các trại doanh điền quốc gia được tổ chức là một đơn vị kinh doanh về sản xuất nông nghiệp, có tính chất doanh nghiệp quốc gia hoàn toàn, nhằm mục đích sản xuất những nông sản cần thiết cho nền kinh tế quốc gia, góp phần xây dựng khu vực kinh doanh nhà nước. Hoạt động chính của các trại doanh điền quốc gia hướng đến các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi, chế biến nông sản và khai thác các nguồn lợi phụ thuộc vào các hoạt động chính. Mỗi trại doanh điền quốc gia do một Quản đốc điều hành và một Phó quản đốc giúp việc. Cả Quản đốc và Phó quản đốc đều do Bộ trưởng Canh nông bổ nhiệm.[13] Việc giám sát tài chính và hoạt động của các trại doanh điền quốc gia sẽ do Ban Giám định và Kiểm soát do Bộ Canh nông bổ nhiệm thực hiện. Thành phần của Ban Giám định và Kiểm soát sẽ gồm có Trưởng Ban là Giám đốc Sở Doanh điền và một ủy viên là Chủ tịch Hành chính Kháng chiến tỉnh (hoặc đại diện).[14]

Trên thực tế, do hoàn cảnh chiến tranh, nên hoạt động của các trại doanh điền quốc gia chủ yếu nhắm mục đích tổ chức định cư sản xuất cho các lưu dân tản cư, cấp đất cho nông dân sản xuất. Sau khi kiểm soát hoàn toàn miền Bắc, các trại doanh điền quốc gia được chuyển thành hình thức nông trường quốc doanh do Bộ Nông trường quản lý. Nhiều khu định cư của các nông trường quốc doanh này đã hình thành các thị trấn nông trường sau này.